Мусурманриз ислягьвилихъ ва дяведихъ галаз авай алакъа. Часть 1

Подробности

Автор: Admin

Мусурманрин юристрин зегьметрин бинеда, дяве малумарунин ва ам кьиле тухунин патахъай тайин тир къайдаяр ва асул фикирар ава. Абур исламдин гьукуматдиз амай гьукуматрихъ галаз авай тайин тир алакъаяр бинеда кьуна кхьенвайбур тир.

Алатай йисара «жигьад» лугьудай термин, гзаф вахтара дяведин къуват ишлемишун къалурзавай гаф тир. Къуръандин бязи аятра «жигьад», «дяве» лугьудай гафунин манада аваз къейднава, амма адаз генани гегьенш мана гузва. «Жигьад» лугьудай терминдикай «меккадин» аятра раханва (мана)

«Вуж чалишмиш жезватIа, ам вич патал чалишмиш жезва. Гьакъикъатда, Аллагь дуьньяйрихъ муьгьтеж туш»

(«Аль-Анкабут» сура, 6-аят) ва (мана): «Чун патал чалишмиш хьайибур – Чна Чи рекьерай тухуда. Гьакъикъатда, Аллагь, гьелбетда, хъсанвал ийизвайбурун даях я» («Аль-Анкабут» сура, 69-аят) ва генани (мана): «Динсузриз муьтIуьгъ жемир (абурун динрал гьалтайла) ва абурухъ галаз адалди (Къуръандин куьмекдалди чIехи женг твах» («Аль- Фуркъан» сура, 52-аят).

И аятар, мусурманриз женг тухудай ихтияр гудалди, фадамаз ракъурнавайбур тир. «Меккадин» вахтунда «жигьад» лугьудай термин, Аллагьдин рекьел ислягьвилелди женг тухуниз ишлемишнай. Ни «жигьад» авуртIани, ада ам вичин руьгь къутармишун патал ийидай. И аятри мусурманриз сабурлу хьун патал ва Исламдин гьакъикъат вязералди ва инанмишарунин такьатар ишлемишуналди чукIурун патал эвер гузва. Жигьаддин методологиядик зулумкарвилиз ва азабар гуниз ислягьвилелди акси акъвазун акатзава, эгер умуми шартIари гьа и къайда мусурманрин жемят макьсаддив агакьзавай хъсан рехъ яз къалурзаватIа.

Ислягьвилихъ ва дяведихъ галаз алакьалу юкьван асиррин доктрина, са бязи гъвечIи дегишвилер аваз виш йисара ишлемишна. Гьайиф хьи, адахъ чIехи кимивилер ва бине яз акъвазнавай исламдин дибриз аксивилер авайтIани, а доктринадин асул лишанриз мад килиг хъувунач.

Сифте нубатда ам, доктрина туькIуьрай девирда авай сиясатдин гьаларихъ галаз ва адалай кьулухъ, Исламдин тарихда хьайи рекьерихъ галаз алакъалу я.

Къейднавай доктринада дяведин ва ислягьвилин асул фикирар пуд аятдал ва са гьадисдал бинеламиш хьанва (мана): «Абурухъ галаз женг твах, та темягь фин алатдалди, амма (вири) дин Аллагьдинди я. Эгер абур акъваз хьайитIа, гьахъсузбурулай гъейри амайбурухъ галаз мидявал авач» («Аль- Бакъара» сура, 193-аят). Мана: «Къадагъа алай варцар акьалтI хьайидалай кьулухъ, мажусияр гьина жагъайтIани терг ая, абур есирвиле элкъуьрна яхъ, гьар са чинебан чкада абурун рехъ атIутI! Эгер абур Исламдихъ элкъвенватIа, капI авунватIа… абуруз рехъ азад ая: бес Аллагь – гъил къачудай, мергьяматлуди я эхир!» («Ат- Тауба» сура, 5-аят).

Мана: «Аллагьдихъ ва Къияматдин йикъахъ инанмиш тушир, Аллагьди ва Адан расулди къадагъа эцигнавайдал къадагъа эциг тийизвай ва гьакъикъи диндиз муьтIуьгъ тушир Кхьинар атанвайбурухъ галаз женг чIугу, та абур алчах хьана ,чпин гъилералди харж гудалди» («Ат-Тауба» сура, 29-аят). Пайгъамбардин (салам ва салават хьуй адал) гьадисда лугьузва: «Заз инсанрихъ галаз женг тухун къалурна, та абуру «Сад Аллагьдилай гъейри маса худа авач лугьудалди». АкI лагьайдалай кьулухъ, абуру чпин чанар ва эменни закай хуьда, эгер абуру чIехи гунагь тавуртIа (а вахтунда абур ихтиярдалди абурукай магьрумарда) ва а вахтунда абуру, анжах Аллагьдин вилик жаваб гуда».

Сифте аят Мединада ракъурнавай ва са бязи факъигьри ва Къуръандин баянчийри ам, гуя мусурман туширбурухъ галаз, та абуру Ислам кьабулдалди, амма «Кхьинар рекье тунвайбуру» «жизью» (лувак хуьнай харж гун) гудалди, абурухъ галаз дяве тухун чарасуз тирди субутзава. И аят умуми къайда хьиз кьабулнавай ва «Ат-Тауба» сурадин 5 ва 29-аятра къалурнавай къайдайрихъ галаз кьадайвал кьилиз акъудна кIанзава. Нетижада аятдиз ахьтин баян ганвай хьи, Ислам кьабулун патал мусурман туширбур басмишна кIанзавай, я туштIа исламдин гьукуматдин лувак экечIна кIанзава. Им гьарфба-гьарф ва дикъетсуздаказ ганвай баян я. Гьакъикъатда, аятдин мана ам я хьи, мусурманри агрессордихъ галаз дяве акьван чIавалди тухвана кIанзава хьи, та абуру чпин гьужумар ва геле къекъуьнар акъвазардалди. Гьа ихьтин мана неинки дуьзди ва гъавурда акьадайди ва эгер, агъадихъ галай аятриз фикир гайитIа, мумкин тир тек сад я (мана): «Квез акси яз дяве тухузвайбурухъ галаз куьнени Аллагьдин рекьел абурухъ галаз дяве твах, анжах гьалалдин сергьятрилай элячIмир. Гьакъикъатда Аллагьдиз тахсиркарар кIан туш» («Аль-Бакъара» сура, 190-аят)