Дуьа – мусурмандин яракь

Подробности

Автор: admin

Ибрагьим бин Адгьам Басра шегьердин базардин куьчедай фидайла, инсанри адаз суал гана: «Я Абу Исгьакъ! Чна Аллагьдивай тIалабзава, амма Ада жаваб гузвач». Абуруз адавай жаваб тагунин себеб чириз кIанзавай. Ада жаваб гана: «Куь рикIер цIуд шейини чIурнава:

- Сад лагьайди, квез Аллагь  хъсандиз чизва, амма куьне Адан рехъ тунва.

- Кьвед лагьайди, куьне квез  Пайгъамбар (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) кIанзава лугьузва, амма адан Суннадиз табий жезвач.

- Пуд лагьайди, куьне Къуръан кIелзава, амма ана кхьенвайдал амал ийизвач.

- Кьуд лагьайди, куьне Аллагьдин  няметар ишлемишзава, амма Адаз шукур ийизвач.

 - Вад лагьайди, куьне шайтIан куь душман я лугьузва, амма куьне куьн адаз кIандайвал тухузва.

- Ругуд лагьайди, куьн Женнет авайдахъ инанмиш я, амма адаз лайихлу амалар ийизвач.

 - Ирид лагьайди, куьн Жегьеннем авайдахъ инанмиш я, амма адаз мукьва ийизвай амалрикай яргъа жезвач.

 - Муьжуьд лагьайди, куьне кьиникь гъакъикъат тирди тестикьарзава, амма адаз гьазур жезвач.

- КIуьд лагьайди, месикай къарагънамазди куьн чарабурун нукьсанар жагъуриз чалишмиш жезва, амма куь нукьсанар, айибар квез аквазвач, абуруз фикир гуз кIанзавач.

 - ЦIуд лагьайди, куьне куь мукьва-кьилияр кучудзава, амма абурун гьалдикай фикирзавач».

Вичин гунагьар хиве кьазвай, туба ийизвай касдин гьакъиндай Аллагь-Таала регьимлу жезва, адан гунагьрилай гъил къачузва.

Вичи ийизвай ибадат са еке кардай акван тийизвай, ибадатдин еринда Аллагьдивай  няметар тIалаб тийизвай касдиз Аллагьди  Женнет кьисметда.

ТIалаб ийизвай лукIран ниятар михьибур яз хьайитIа, Халикь диадаз жаваб гуда. Али асгьабди (Аллагь ризи хъуй) лугьудай: «Дуьади бедбахтвилер эляйзава».  Анаса (Аллагь ризи хъуй) ахъайна: «Дуьадал кIеви хьухь! ТIалабунар ийизвай инсан садрани гьелек жедач».

ТIалабдай къайдадикай суьгьбет

Гьажийрин са десте араб чIалал дуьаяр авунал машгъул хьанвай. Абурун арада дуьа кIелиз чин тийизвай са итимни авай. Туркменистандай атанвай и гьажи кисна акъвазнавай. Вичиз дуьа чизвач лугьуз, пашман хьанвай гьажиди вичин чIалал Аллагьдивай  тIалабиз эгечIна: «Я Аллагь! За-вай хъсандиз тIалабунар ийиз жезвач, зун зайиф я, Вун и кардин шагьид я. За вавай гьа и гьажийри тIалабзавай шейэр тIалабзава».

 Ахпа и дестедик квай са са-вадлу касдиз ахварай хабар гана: «Араб чIалал дуьа ийиз тежезвай инсандин гьуьрметдай гьажийрин дестедин гьаж Аллагьди  кьабулнава». Иердиз араб чIалал, амма биши рикIелди кIелзавай дуьа менфятсузди жезвайдан гъавурда и суьгьбет кIелай арифдар инсан акьада. Инсанар бизар жедайвал яргъи дуьаяр авунни меслят къалурзавач. Алатай вахтара яшамиш хьайи еке алимри жемятдин арада дуьа ийидайла, ирид гафуникай ибарат дуьа кIелдай. Амма инсан кьилди авайла адаз кIандай кьван яргъи дуьаяр ийидай ихтияр ава.

 Са сеферда Ибрагьим бин Адгьам гимида аваз сефердиз фена. Сад лагьана къати гар акъатна, гьуьлелай еке лепеяр къарагъиз башламишна. И арада чеб гьелек жез кичIела гимида авай инсанар гьарайиз, шехьиз эгечIна. Гьарай-эвердин ванци ахварай авудай Ибрагьим гьасятда ацукь хьана ва Аллагьдихъ  элкъвена: «Я Аллагь! Ви къудратдихъ инанмиш тушир инсанар инанмишар-дайвал вуна чаз ам къалурна. Гила чаз Ви регьим къалур!» Дуьа авуна куьтягьнамазди гар секин хьана.

 Дуьадин еринда няметар гузва

 Къияматдин юкъуз Аллагь-Таалади вичин вилик акъвазнавай лукIравай хабар кьазва: «Эй Зи лукI! За квез дуьа авун эмирнавай ва За жаваб гуда лагьанвай. Вуна дуьа авунани, Завай тIалабнани?» «Эхь, Аллагь, тIалабна», - жаваб гузва лукIра. Аллагь-Таалади мад хабар кьазва: «За вун садрани жаваб тагана тунач. Са юкъуз вуна Завай вун пашманвиликай азад авун тIалабнай. Бес За вун адакай азадначирни?» «Эхь, я Аллагь, за тIалабна ва Вуна жаваб гана», - лугьузва лукIра. Мад Аллагь-Таалади суал гузва: «Са юкъуз вуна ви кьилел атанвай бедбахтвал элягъун тIалабнай. Гьа вахтунда За ваз жаваб ганачир, ваз идакай хабар ава кьван?» «Эхь, я Аллагь, за тIалабна, амма Вуна жаваб ганач», - лугьузва лукIра. Аллагь-Таалади ам гъавурда твазва: «Гьа вахтунда жаваб тагай тIалабунин гьакъиндай, къе За ваз Женнетдин няметар гуда». Гьа икI, Аллагьди  гьар са жаваб тагай дуьадин еринда гузвай няметар гьисабзава. Эхирдай лукIра ял акъадарна лугьузва: «Агь, дуьньяда авайла Вуна зи са дуьадизни жаваб таганайтIа, хъсан жедай!»

Ажайиб гьикаят

Кьуд лагьай цаварал кьве малаик сад-садал дуьшуьш хьана. Сада муькуьдавай жузуна: «Вун гьиниз ва вучиз физва?» «Зун зал тапшурмишнавай ажайиб тапшуругъ тамамариз физва», - жаваб гана малаикди ва гьа тапшуругъдикай ахъайна. «Са шегьерда, - лагьана ада, - чувуд рекьидай гьалда ава, адаз балугъ кIан хьанва. Адаз кIан хьанвай балугъ абур яшамиш жезвай чкада авахьзавай вацIа авач. Заз гьа балугъ жагъурна гьа вацIуз гадарна ва ам балугъар кьазвайдаз гьатдайвал ая лагьанва. Ахпа ам гьа и къайдада чандик квай касдин кьилив гъида». ИкI авунихъ гьихьтин себеб ава кьван? Вичин уьмуьрда авур вири хъсан амалрай Аллагь-Таалади чувуддиз гьеле и дуьньяда амаз регьим къалурнавай, са амалдилай гъейри.

Адан гьакъиндайни Аллагьдиз  ам рекьидалди Вичин регьим къалуриз кIан хьана. ИкI хьайила, Аллагьди  кафирдиз ада авур амалрин гьакъи и дуьньяда амаз гузва, эхиратдал вегьезвач. Чувуддикай суьгьбет авур малаикди муькуьдавай жузуна: «Вун гьиниз физва?» Ада жаваб гана: «Зунни видалайни ажайиб тапшуругъ тамамариз физва». Малаик ахъайиз эгечIна: «Са шегьерда мусурман рекьидай гьалда ава ва адаз нек хъваз кIан хьанва. Уьмуьрда кьилел атай кьван бедбахтвилериз, азарриз, пашманвилериз са-бурдивди дурум ганваз акурла адан вири гунагьрилай гъил къачунва, са гунагьдилай гъейри. Зун, лагьайтIа, адал нек агакь тийидайвал ам экъичиз физва. И къайдада адаз жаза гайила адан эхиримжи гунагьдилайни гъил къачуда». Яни ам вичин эхиримжи мурад кьилиз акъатнач лагьана пашман жеда ва гьа и пашманвал себеб хьана гунагьдилай гъил къачуда. ИкI хьайила, адаз эхиратда гьич гунагьни амукьдач ва азаб гудач».

 Хъсан инсанар Аллагь-Таалади пашманвилер ва бедбахтвилер ракъуруналди и дуьньяда амаз гунагьрикай михьи ийизва. Михьи авурдалай кьулухъ абур эхиратдиз мугьман жеда ва абуру Жегьеннемдин азаб гьиссдач («Мав’изатуль хасана», 296-чин).

Пак Къуръандин аятда лагьанва (мана): «ЧIуру кIвалах авур инсандиз а кIвалахдиз килигай жаза гуда». Яни кафирдиз эхиратда и жаза гьикI хьайитIани гуда, амма туба тавуна кечмиш хьанвай гунагькар мусурмандин жаза Аллагьдилай  аслу я: Вичин адалатлувилелди Ада а касдиз азаб гун ва гьакIни Вичин регьимдалди гъил къачун мумкин я. И аят ракъурай арада Абу Бакр асгьабди (Аллагь ризи хъуй) Пайгъамбардивай (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) хабар кьуна: «Я Аллагьдин Расул (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал)! Чакай ни чIуру кIвалахар ийизвач кьван?» Идакай Абу Гьурайрадини (Аллагь ризи хъуй) ахъайзава: «И аят ракъурай чIавуз чун пашман хьана ва шехьиз башламишна». Пайгъамбардини (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) Абу Бакраз (Аллагь ризи хъуй) жаваб гана: «Бес ви кьилел бедбахтвал къвезвачни, вун пашман ва азарлу жезвачни?» «Эхь, гьакI жезва, я Аллагьдин Расул (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал)!» - жаваб гана Абу Бакра (Аллагь ризи хъуй). «Бес ибур вири гунагьрилай гъил къачузвай шейэр я», - лагьана Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал). Маса риваятда Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) Абу Бакраз (Аллагь ризи хъуй) икI лугьузва: «Ваз, ви юлдашриз – вири муъминриз – куь гунагьриз килигна и дуьньяда жаза гуда, эхиратда куьн Аллагь-Тааладихъ галаз михьибур яз гуьруьш жедайвал. Амма кафирриз эхиратда жаза гуда» («Сави», 1-том, 247-чин).

Саид-афанди аль-Чиркавидин 

«Къуръандин баян» ктабдай