Адам (Адал салам хьуй) халкь Авуникай

Подробности

Автор: Шейх Саид Афанди к.с.

 Халикьди инсанар халкь авунин гьакъиндай Вичин эбеди фикир кьилиз акъудунунин къарар кьабулайла, Ада халкьарин къадим буба халкьун къетIна. И фикир кьилиз акъуддай вахт атайла, Ам чилихъ элкъвена ва лагьана: «Я чил, За вакай инсанар халкьда. Садбур абурукай Заз муьтIуьгъбур жеда, масадбуру Захъ яб акалдач. Яб акал тавурбур За Жегьеннемдиз рекье твада, муьтIуьгъ хьайибур  Женнетдиз».

Идалай кьулухъ, Аллагьди Адам  (Адал салам хьуй) халкь авун патал, Жабраил  (Адал салам хьуй) накьв гъиз чилел рекье турла, чили адаз минет авуна: «Вун зи патав рекье турдан Къудратдалди за ваз минетзава зи са тIимил пай хьайитIани, Къияматдин Юкъуз Жегьеннемдин цIукай хуьн патал!» Регьимлу тир Жабраил (Адал салам хьуй) регъуьвиляй цIай акъатна физ са затIни гвачиз Аллагьдин патав хтана, гьикI хьи, им Аллагьди кьабулнавай къарар тир, лагьана: «Ви тIварцIелди вич цIукай хуьн патахъай минет авурла завай са затIни ийиз хьанач». Гьа и тапшуругъ гваз Микаил (Адал салам хьуй) рекье туна ва адан кьилелни ихьтин дуьшуьш атана. Пуд лагьай сеферда чилел Израил (Адал салам хьуй) рекье туна.

 Чил адахъни минетзавай саягъда элкъвена. Адаз чилин язух атана, амма Аллагьдин тапшуругъни кьилиз акъуд тавуникай регъуь хьана ва лагьана: «Зун ви патав рекье Тунвайдан Къудратдалди за вавай Адаз акси экъечI тавун ва хъел тагъун патахъай минетзава».

Ахпа Израилди (Адал салам хьуй) Адан тапшуругъ кьилиз акъудун яз чил гваз хтана. Гьар жуьредин дагъларилай ва дуьзенрилай, хъуьтуьл ва кIеви, чIулав ва яру накьв къачуна Аллагьдин вилик гъана ада. Ахпа ажалдин малаикди Аллагьдин тапшуругъдалди и накьв ширин, туькьуьл ва уькIуь целди ишиниз туна. Йицин тIеамдилай аслу яз Адаман (Адал салам хьуй) несилрин къилихарни гьар жуьрединбур хьана.Чил арадал атунин рангунилай ва чкадилай аслу яз, Аллагьди инсанарни халкьна, гьар жуьре чIаларал рахазвайбур, иербурни иер туширбур, хъсанбурни писбур, чIулавбурни лацубур. Ахпа Аллагьдин эмирдалди и накьвадикай Адаман (Адал салам хьуй) кIалуб халкьна руьгь авачиз са кьадар вахтунда ам малаикар физхквезвай Женнетдин варарин патав эцигна. Аллагьдиз кIан хьайивал халкьнавай беден, адан кьакьанвал, рикIиз чимивал акурла малаикар икьван чIавалди чпиз такур шейиниз хьиз, мягьтел яз адаз килигзавай. Рекьелай алатнавай Иблисди Адаман (Адал салам хьуй) гуьзел къамат акурла фикирна: «Им вуч паталди халкьнавайди я?» лагьана, пехилвили куз Адаман  (Адал салам хьуй) патав фена, ада гъил эцяна. Беденда ачух чка акурла ам сивяй фена экъечIна ва малаикар ахтармишун патал абурухъ элкъвена: «Нагагь Аллагьди ам квелайни чIехи дережадиз хкажайтIа, куьне вуч ийида?» Малаикри жаваб гана: «Адан эмирдиз муьтIуьгъ жеда».  Вичвичивай квахьай Иблисди вичин нефсиниз лагьана: «Нагагь Аллагьди ам залай виниз акъудайтIа, зун гьич садрани адаз (Адамаз) муьтIуьгъ жедач. Нагагь ам залай вини дережадиз акъудайтIа, за ам кьиникьал къведай гьалдиз гъида» икI лагьана ада вичи-вичиз кьин кьуна. ИкI вичин такабурлувиляй ам Аллагьдиз акси экъечIна.

Куьне садра фикир це, гьуьрметлубур, тек са жуван чирвилерал амал ийиз жедани? Муъминар (инанмишбур), такабурлувал гьихьтин  кутуг тавур гьисс ятIа, иблис куьз муьтIуьгъ хьанатIа килиг садра! Аллагьдин Къудратди халкьнавай Адамаз ам гьихьтин пехил-вилерай килигнатIа аку садра!

 Беденда руьгь тун тавунвайдахъ галаз гьуьжетар кьадай кьван чкадал ам вучиз атана, адаз вуч бес жезвачир? Иблисдиз кьван илим (чирвилер) садазни ганвачир. Ада ийизвай крарив барабарбурни авачир. Чилерал ва цаварал ада сужда тавур гьичI са пIипIни авачир. ЯхцIур агъзур йисан къене ам Женнетда хьана. Къад агъзур йисан къене вязер кIелна, муьжуьд агъзур йисан къене ам муаллим хьана, кьуд агъзур йисан къене ада Аршдилай тIавафна (элкъуьн). КъанницIуд агъзур йисан къене ада равгьанийрал (руьгьерал) ва къурбиюнийрал (малаикриз мукьвабур) агъавална.

Сад лагьай цаварал адаз Абид, кьвед лагьай – Загьид, пуд лагьай – Ариф, кьуд лагьай – Вали, вад лагьай – Такъи, ругуд лагьай – Гьаррис, ирид лагьай – Азиз лугьузвай.

Лавгьуль-магьфузда (Хранимые Скрижали - Хуьзвай Кьулар) адан тIвар иблисдин тIвар хьиз кхьенвай. Амма Аллагьдин сирлу чирвилера адан эхир хъсан терефдихъди авачир ва гьавиляй адан крар вири чIуру терефдихъди элкъвена.

Жуван краралди ва чирвилералди дамах ийидалди абур авач лагьана ишехьиз ацукьайтIа хъсан я. Пис инсанрихъ галаз хъсанвал ийидалди, пис крар ийиз хъсанбур кIан хьайитIа хийирлу я.

 Я Аллагь, вуна чун уджбудикай (жуван вилерал жуван крар артух акуникай) ва рияъдикай (винел патан къалурун) хуьх.

Адамал (Адал салам хьуй) чан гъун.

 Адамал (Адал салам хьуй) чан гъун патал Аллагьди руьгьдиз адан мефтIедиз фин эмирна. Амни кагьулдаказ, кIанзнитакIанз адан мефтIедиз гьахьна. Руьгь аниз гьикI такIанз фенатIа, гьакI анай экъечIни ийида лагьана.

Аллагьдин  эмирдалди руьгь мефтIеда агъзур йисан къене хьайидалай кьулухъ ам вилерал эвичIна. Вилерай килигайла адаз накьвадикай халкьнавай вичин беден акуна, ахпа руьгь япар галай патахъди фена ва адаз малаикрин тасбигьдин (Субгьана Аллагь – Аллагьдин тарифдин) гафарин ван хьана. Руьгь нерив агакьайла Адама (Адал салам хьуй) тирхь яна, сивел «Альгьамду лиЛЛагь» Аллагьдиз шукур гъана, Адан тарифна. «Яргьамука раббука, я Адам» (къуй Аллагьдин регьимдик хьурай вун, я Адам) лагьана, Аллагьди Вичи жаваб гана. Руьгь хурудив агакьайла адаз къарагъиз кIан хьана, амма алакьнач. Руьгь руфунив агакьайла адаз гишин хьана. Гьа икI руьгь агакьай кьван чкайрал бедендин паярни арадал къвез эгечIна: кIарабар, як, иви, чIахачIахар. Аллагьди Адамал  (Адал салам хьуй) виридалайни тамам къаматдаваз чан гъана ва ам виридалайни хъсан кIалубдаваз халкьна.

 Ахпа Аллагьди Адамал  (Адал салам хьуй) чамрал хьиз алукIна  ам Женнетдиз тухвана. Адан партал нур гуз акъвазнавай тупIарин кикериз ухшар кьелечIди тир, гуьгъуьнлай Адам (Адал салам хьуй) муьтIуьгъ тахьайдалай кьулухъ, ам адан бедендал алкIана хамуниз элкъвена.

Адаман  (Адал салам хьуй) кьулан тарце Гьабиб Мугьаммадан (къуй адал саламар ва салаватар къурай) нур туна ва ам хуьн патал тагькимарна. Малаикри Адаман (Адал салам хьуй) патав жергеда акъвазна Агьмадан (Адал салам хьуй) нурдиз салам гана. ДатIана вичин гуьгъуьна аваз адал саламар гъиз къекъвезвай малаикар акурла Адам (Адал салам хьуй) мягьтел хьана ва Аллагьдивай и кардин гьикмет вуч я лагьана, хабар кьуна. Сад тир Аллагьди гъавурдик  кутуна хьи, бес абуру Агьмадан  (Адал салам хьуй) нурдин тарифзава. Ахпа Адама (Адал салам хьуй) Аллагьдивай и нур аквадай чкадал вичин пелел гъун тIалабна. Аллагьди тIалабун кьилиз акъудайла малаикар Адаман (Адал салам хьуй) вилик акъвазна. Адаман  (Адал салам хьуй) тIалабуналди Аллагьди и нур адан чIехи тупIарин кикерал гъана. «Маргьаба Гьабиби» (Хвашкелди, КIаниди) лагьана, вичин чIехи тупIарин кикериз темен гана хьиз, абур вилеривай гуьцIна.

«Я Аллагь, вахт вахтуналди, чилерални цаварал Жуваз кIандайвал халкьзавайди, вири алемдин гьикмет чизвайди, Гьабибдин (Мугьаммад Пайгъамбардин  (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) – ред.) еке деражадин гьакъиндай шагьидвалзавайди, чавай са затIни истемиш тавуна, чи язух ша. Вун Сад тирди чир хьайибурун, Вун инкар тийизвайбурун, Ви Гьабиб кIанзавайбурун, такьатрилай аслу яз сунна хуьзвайбурун ва гьакъикъатдин рекьел элячIнавайбур хушвилелди кьабулзавайбурун». Идалай кьулухъ мадни са гуьзел шей, кьве лув квайди халкьна, адан тIвар – Маймун тир. Жабраилди (Адал салам хьуй) ам кьенеррилай кьунвай, Микаил (Адал салам хьуй) эрчIи патахъай акъвазнавай, Исрафил  (Адал салам хьуй)  чапла, Адам  (Адал салам хьуй) адал акьахна. Женнетдай экъечIайла абур вири ирид цаварал хьана ва Адамаз (Адал салам хьуй) Аллагьди халкьнавай вири шейер къалурна. «Ассаламу алейкум» гафаралди ада маликриз салам гузвай ва абуруни «Ваалейка Ассалам, я Адам» жаваб хгузвай. Идалай кьулухъ мусурманрин арада гьамишалугъ яз и жуьреда салам гун амукьна.

Нагагь са гьинай ятIани жуьребажуьре тегьерда алем халкь авуникай малуматар жагъайтIа, шаклувилик кутамир, гьикI хьи сирлуди гьакъикъатдинни садсадав гекъигайла баян гузвайбурун макьсад сад тирди чир жезва. Пайгъамбаррикни гунагьар ква  лагьана фикир ийимир, ида куьн инанмишсузвилиз мукьва ийида. Абуру авунвай гъалатIар чаз аквазвай хьтинбур я. Месела, Сад тир Аллагьди Адамаз (Адал салам хьуй) Женнетда авай къуьлуьн тарцелай емишар немир лагьанай, амма хьана кIанзавайди кьилиз акъатун патал адаз чинебадаказ ам тIуьна кIанзавайди кхьенвай.

Машгьур, вичиз сирлу терефар чизвай Ибн аль Арабиди лагьанай: «Нагагь зун Адаман (Адал салам хьуй) чкадал алайтIа, за а тар вири санлай недай. ГьикI хьи, Адама (Адал салам хьуй) авур кар вири хъсан терефар винел акъуддай себебрикай сад хьана, гьатта Гьабибуллагь  (Адал салам хьуй) чилел атунин шадвал, ам халкьун бес жезва».

Женнетда авайла къуьлуьн тарцин емишрилай алатайла вири дадмишзавайлани Адама (Адал салам хьуй) лезет къачузвай. Са сеферда, ахварикай кватайла, адаз вичин патав Гьава гваз акуна. Аллагьди ам Адаман  (Адал салам хьуй) чапла пата пакун тIвалуникай халкьна. Адаз Гьава хуш хьана. Инал Жабраилди  (Адал салам хьуй) Адаман  (Адал салам хьуй) рикIел Гьавадихъ магьар (некягь авунин икьрар) гана кIанзавайди рикIел гъана. Адама (Адал салам хьуй) адавай ам вуч я лагьана хабар кьуна. Жабраилди  (Адал салам хьуй) жаваб гана: «Пуд сеферда Гьабибуллагьдиз (Адал салам хьуй) салават кIел, ам зуриятдин сайид (инсаниятдин агъа) я, инсаният патал халкь авунвайди ва адаз Аллагьди шафаат (Суд дувандин юкъуз тереф хуьн) гузвайди я». ИкI Жабраилдин (Адал салам хьуй) истемишуналди Адама  (Адал салам хьуй) салават кIелна ва Гьавадихъ галаз никягь авуна. Адамни (Адал салам хьуй) Гьава Женнетда тунвайди чир хьайила, Иблисди абур гьикI рекьелай алуддатIа, гунагьдал гьикI гъидатIа фикирзавай. Пуд виш йисан къене ада Женнетдин варар сакIани аниз физ тежез вилив хвена.

Са сеферда Женнетдай гзаф гуьрчег къушра лув гана. Иблисди адавай гзаф милаимдиз икьван иер къуш гьинай я, ам гьиниз физвайди я лагьана хабарар кьунва ва вични тухун тIалабна. ТIавус къушра хабар кьуна: «Бес вун жув вичиз аниз фидач?» Вичин ниятар чуьнуьхна хьиз, иблисди жаваб гана, гуя вичиз аниз чинебадаказ физ кIанзава лагьана. «Завай жедач, - лагьана тIавус къушра, амма за ви патав гъуьлягъ рекье твада, ада ваз куьмекда». Ам вичи гайи гаф кьилиз акъудун патал гъуьлягъдин патав фена ва лагьана: «РикIинихъ малаикрикай сад тир мукарраминрикай (мукьвал авунвай бурукай) сад акъвазнава, адаз вяз ийиз кIанзава, гъваш ам иниз». Гъуьлягъдиз и кар гзаф хуш атана ва ада ракIарихъди тади авуна. РакIарихъ кьве душманниса меслятдал атана ва гъуьлягъди вичин сив ахъайна, иблис аниз гьахьна. ИкI малъун (лянет хьайиди) Женнетдиз фена.

 Къадагъа авунвай тарцин патав агатна хьиз, иблисди зуьрне ягъиз гатIумна. Икьван чIавалди чпиз ван тахьай макьамар япарихъ галукьайла Адамни  (Адал салам хьуй) Гьава тарцив агатна. Иблисди гьасятда Адамавай  (Адал салам хьуй) къадагъа авунвай тарцин емишрикай сад дадмишун тIалабна. Адама (Адал салам хьуй) лагьана хьи, бес вичизни Гьавадиз и тарцин емишрикай дадмишун къадагъа я. Ахпа иблисди Аллагьдин тIвар кьуна тапан кьинер ийиз хьана: «Ни и тарцин емишрикай дадмишайтIа, ам эбеди яз Женнетда амукьда ва садрани кьуьзуь жедач ва квекай кьведакайни малаикар жеда, квез са жуьрединни зарар гудач». И малъундихъ инанмиш хьайи, ада чеб макрдиз (тапаз) мукьва ийизвайди хабарни авачиз абур тарциз мукьва хьана. Эбеди яз Женнетда амукьиз кIанзавай Гьавади и тарцин емишрикай дадмишна. Адаз са затIни тахьайди акурла Адамани (Адал салам хьуй) емиш тIуьна. ИкI авунмазни адан кьилел алай таж аватна ва Адам (Адал салам хьуй) пашман хьана.

Душмандихъ инанмиш хьайи чи диде Гьава Адаман (Адал салам хьуй) гъалатIдиз рехъ гайиди хьана. Гьа икI эмир Гузвайда, гьар са кар гьерекатда Твазвайда, вири себебар селигъаламиш Ийизавайда кхьенвай крар кьилиз акъатиз га тIумна. Адамал (Адал салам хьуй) чан гъун патал Аллагьди руьгьдиз адан мефтIедиз фин эмирна. Амни кагьулдаказ, кIанзнитакIанз адан мефтIедиз гьахьна. Руьгь аниз гьикI такIанз фенатIа, гьакI анай экъечIни ийида лагьана айгъамбаррин  тарихдай    (Къисас аль Анбияъ)

КьатI ама