Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) асгьабар Дагъустанда

Подробности

Автор: Ас-садлам

Асгьабри ва абурулай кьулухъ атай мусурманри Аллагьдинни  Адан Расулдин (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) эмир кьилиз акъудун патал, михьи ниятар аваз Ислам дин дуьньяда раиж авуна. Абуру дуьньядин няметрихъ калтугзавачир. И кар тестикьарзавай са мисал гъин. Мусурманрин халиф Умар бин ХатIтIаба югъкъандавай къуват артух жезвай къудратлу Исламдин гьукуматдиз регьбервал гузвай. Ада регьбервал гузвай вахтунда мусурманри сасанидрин зурба пачагьлугъ вахчунвай,

 Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) виликамаз идакай хабар гайивал, Византий пачагьлугъдихъ галаз фейи кьван дявейра мусурманар гъалиб хьанай.

Ихьтин гьалда авай халифдин тIуьн вуч тир лагьайтIа, мухан фу ва зайтундин гъери, адан парталар кесиб инсандин хьтинбур тир. Иерусалимдин куьлегар кьабулиз фейила, адал 20 пине янавай яргъи са перем алай. Бязи вахтара ам тарцин сериндик ксудай. Ктабра кхьизва хьи, халиф Умаран (Аллах рази хьуй) кьилив Римдин падишагьдин векил атайла, адаз ам тарцин сериндик ксанваз жагъана, адан тажубвилиз сергьят авачир, вучиз лагьайтIа Римдин регьбердиз ихьтин секинвал ва саламатвал гьич авачир. Халифдин къуллугъди Умар асгьабдин ибадатдиз гьич кьацI ганач. Гьа и кьвед лагьай халифди регьебрвал гузвай вахтунда Дагъустандиз Аллагьдин  диндиз эвер гузвай сад лагьай мусурманар атана.

Исламдин машгьур алим ва тарихчи Ибн Касира вичин 15 томдин «Аль-Бидаяту ва-н-нигьаят» ктабда кхьизва хьи, Дагъустанда Ислам раиж жез Умар бин ХатIтIабан девирда башламишна, яни гьижрадин 22-йисуз (Аллагьдин  Расул (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) рагьметдиз фена 11 йис алатайла), григорян календардин 643-йисуз (маса риваятда Ислам Дагъустандиз Усман бин Аффана халифатдиз регьбервал гузвай вахтунда гьижрадин 32-йисуз атана лагьанва. Тарихдин алимри сад лагьай гаф гьахълуди яз гьисабзава). Халиф Умар асгьабдин эмирдалди тежрибалу кьушунрин кьил Суракъат бин Амр (адаз Зуннун лугьудай) тир ва чи чилел ада Армениядин патахъай кам вегьена.  Вилик кваз физвай мусурманрин кьушунрин кьиле Абдуррагьман бин Рабиа, кьушундин са лувун кьиле Гьузайфа бин Асад ва масадан Бакир бин Абдуллагь акъвазнавай. Кьушун герекзавай такьатралдини, яракьдал таъминарзавайбурун кьиле авайди инал тIвар кьур Абдуррагьманан стха Салман бин Рабиа тир (ибур вири Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) асгьабар я). Гьа икI, Суракъат Армениядин сергьятрив агакьна ва ада Армениядин пачагь Шахриярахъ галаз ислягьвилин икьрар кутIунна. Гьич са касдин ивини экъич тавуна мусурманар Армениядай Дагъустандин чилел атана, Дербент вахчуна ва адан мукьварал яшамиш жезвай инсанрихъ, иллаки хазаррихъ галаз женг тухуз башламишна. Хазаррихъ Баланджарда зурба кьушунар авай.

И арада мусурманриз куьмек яз Сириядай мад кьушунар атана, абурун кьиле Гьабиб бин Масляма акъвазнавай. Хазаррихъ галаз фейи дяведа мусурманрин кьушунрин кьил Суракъат телеф хьана ва адан чкадал халифдин эмирдалди Абдуррагьман бин Рабиа акъвазна. Ахпа Баланджар шегьердин патарив хазаррихъ галаз кьиле фейи четин женгера Абдуррагьман бин Рабиадикайни шагьид хьана. Гьа и женгина гзаф мусурманар телеф хьана. Ибн Касира кхьизва хьи, Абдуррагьманан бедендай цавариз хкаж жезвай нур акурла (адан бедендай нур акъатиз акурла Зуннур, яни «нурдин сагьиб» тIвар гана), хазарри адан мейит вахчуна чпихъ галаз хутахна. Кьурамат хьайила хазарри (абур чувудрин диндиз табий жезвай) Зуннуран сурун кьилив фена, адан гьуьрметдай марф тIалабзавай ва Аллагьди  абуруз марф гунни ийизвай. Им гьакъикъат тирди тестикьарзавай инкар тежедай делил я: сад лагьайди, идакай Ибн Касира вичи кхьизва, ам лагьайтIа, Къуръандиз баян ганвай машгьур муфассир, гьадисрин илим чизвай мугьаддис, шариат ва тарих чизвай зурба алим я; кьвед лагьайди михьи касдин гьуьрметдай тIалабайла гьатта чувудриз Аллагьди жаваб гуз хьайила, бес Адаз муьтIуьгъ тир лукIариз жаваб гун генани лайихлу тушни? Гьелбетда, я.

Идалай кьулухъ Ибн Касира ахъайзава хьи, Саид бин Асан (Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни  салам  хьуй адал) машгьур асгьаб, Арменияда халифдин векил) эмирдалди мусурманрин кьушунрин кьиле Салман бин Рабиа (шагьид хьайи Абдуррагьманан стха) эцигна. Ахпа мад хазаррихъ галаз къати женгер башламишна Тарки лугьудай хуьруьн патав, и женгера пара мусурманар гьа жергедай яз Салман бин Рабиа шагьидар яз телеф хьана. И арада мусурманар кьулухъ хъфена ва Салмананни адан юлдашрин мейитар Дербент шегьердин кеферпатан къерехдал алай кIунтIал кучудна. Абур кучуднавай чкадиз исятда Къирхляр (яни яхцIур асгьаб кучуднавай сурар) лугьузва. Амукьай кьушунрикай бязибур Сириядиз рекье гьат хъувуна, амма гзаф пай Джирджан ва Джилан лугьудай мусурманри вахчунвай кьве шегьердиз хъфена. Абурун арада гьуьрмет авуниз лайихлу кьве чIехи асгьабни - Абу Гьурайра ва Салман аль-Фариси авай.