Мусурманриз ислягьвилихъ ва дяведихъ галаз авай алакъа. Часть 1

Мусурманрин юристрин зегьметрин бинеда, дяве малумарунин ва ам кьиле тухунин патахъай тайин тир къайдаяр ва асул фикирар ава. Абур исламдин гьукуматдиз амай гьукуматрихъ галаз авай тайин тир алакъаяр бинеда кьуна кхьенвайбур тир.

Алатай йисара «жигьад» лугьудай термин, гзаф вахтара дяведин къуват ишлемишун къалурзавай гаф тир. Къуръандин бязи аятра «жигьад», «дяве» лугьудай гафунин манада аваз къейднава, амма адаз генани гегьенш мана гузва. «Жигьад» лугьудай терминдикай «меккадин» аятра раханва (мана)

«Вуж чалишмиш жезватIа, ам вич патал чалишмиш жезва. Гьакъикъатда, Аллагь дуьньяйрихъ муьгьтеж туш»

Исламдин чIаваргандин варцарин мана

Мусурман чIаваргандин 12 варз 

Мугьаррам – им Исламдин чIаваргандин сад лагьай варз я. Адан тIвар таржума авурла «къадагъа алайди», «къадагъа авунвайди» лагьай чIал я, вучиз лагьайтIа, йисан а вахтунда Аллагьди ягъунар ва дявеяр къадагъа авунва. Къуръанда лагьанва (мана): «Гьакъикъатда, Аллагьдиз варцар цIикьвед ава. Аллагьди цавар ва чил халкьар авурла Ктабда икI кхьенвай. Абурукай кьуд – къадагъа алайбур я. Дуьз дин гьа им я, акI хьайила жув патал адалатсуздаказ тухумир. Квехъ галаз мажусийри гьикI женг тухузватIа, гьа жуьреда куьнени абурухъ галаз женг твах. Аллагь – Аллагьдихъай кичIебурухъ галайди, чир хьухь!» («Ат-Тауба» сура 36-аят). 

ТIветI: адан са лувунал азар ала, муькуьдал - дарман

Мукьварал австралийви алимри авур ачухунрин нетижайри, анжах виридаз чизвай гьакъикъат чаз къейд ийизва – «Вири цIийивилер, им хъсандиз рикIелай алуднавай куьгьнеди я». Виридакай галай-галайвал.

Къенин юкъуз илимди саки 50 000 жуьре зегьерлу гьашаратар винел акъуднава. Идахъ галаз санал, мукьвал-мукьвал абурукай гзафбур хаталу азарар ва вирусар санай-саниз тухудайбур я. Сиднейда авай Австралиядин Макуэри университетдин алимри-пешекарри адетдин кIвалин тIветIер ахтармишайла, гьа чпи санай-саниз тухузвай зарарлу бактерийриз чпи-чпиз дарман арадал гъидай алакьун авайди, икьван гагьда илимдиз малум тушир. Гьар гьикI ятIани, сифте мусурманриз 1400 йис идалай вилик а кардикай хабар авайди, чавай инанмишвилелди лугьуз жеда.

Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) мискIиндикай 14 итижлу гьакъикъат. Часть 5

11. МискIинда авай сифте минбар хурмад тарцин кIанчI тир. МискIин эцигна акьалтIарайдалай кьулухъ, Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), ана вязер кIелиз башламишна. Сифте вахтара Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), хкаж хьана вязер кIелдайла, минбардин везифаяр хурмад тарцин кIанчIуни кьилиз акъудзавай. Идан гьакъиндай имам аль-Бухариди гъанвай гьадисда лугьузва: Абдуллагьан хва Жабира лагьана: «Сифте вахтара мискIин хурмад тарцин дестекри хуьзвай ва Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), адан са кIанчIунал хкаж хьана вязер кIелдай. Адалай кьулухъ адаз чIехи минбар гьазурна. Са сеферда ам адал хкаж хьайила, чаз руфунал залан деведин хьтин ван хьана. А ван секин жезвачир та, Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), хурмад тарцин кIанчIунив агатна адал гъил эцигдалди, ахпа ам секин хьана».

Къуръанда тIвар кьунвай емишар

Емишар битмиш хьунин гьалди, абурук квай гзаф кьадардин витаминри ва минералри гьелбетда, инсан дерин фикирра твазва. ГьикI адетдин чилин чкалдин яцIай тарар, ахпа емишар экъечIзаватIа фикир це, абурун къешенг атир, дад ва ранг гьич са зеррени чIулав накьвадиз ухшар туш. Набататри чиляй чарасуз ва инсандиз хийирлу шейер къачузва. Аллагьди чилел алай вири набататар ва рангар гьа жуьреда гуьрчегдаказ туькIуьрнава хьи, абуру чарасуз инсандин руьгьда шадвилин ва ашкъивилин гьиссер куькIуьрзава. Гзаф жуьреба-жуьревал авай гьейранардай набататрин алем хьунухь, им гьелбетда Аллагьдихъ сергьят авачир ЧIехи акьул авайдан шагьидвал я. Чаз амукьзавайди а гуьрчегвал акун ва адакай фикирун я. Чаз ихьтин къешенг уьмуьрдин лезет ганвай Адаз шукур хьуй! 

Лезгинский исламский просветительский портал