КапI – Женнетдин куьлег. Часть 2
КапI авунин чарасузвилин делилар
КпIунин гьакъиндай пак тир Къуръанда Аллагь Таалади лугьузва (мана):
«Гьакъикъатда тайин тир вахтунда капI авуниз мусурманар мажбур я»
(«Ан-Ниса» сура, 103-аят).
Бухаридилай ва Муслималай атанвай Пайгъамбардин (салат ва салам хьуй адал) гьадисда лугьузва: «Дугъриданни Аллагьди куь хиве гьар юкъуз ва йифиз вад капI авун тунва».
Имам Нававиди гъайи яхцIур гьадис
20- гьадис
Абу Мас'уда Укбы Ибн Амра Аль Ансари Аль Бадри (Аллагь рази хьуй) акъайнагьи:
Пайгьамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) лагьана:
«Эвелдай хьайи пайгъамбаррин келимайрикай инсанарив агакьайбур: "Ваз регъуь тежедайла вуч кIандатIани ая", - лугьудайбур я».
Зина – ягьсузрин еке гунагь. Часть 5
Зинакарвили арадал гъайи азарар
Чаз малум хьайивал, зинадикай кьве дуьньядани зарар ава. Пайгъамбардин (салам ва салават хьуй адал) гьадисда лагьанва: «Куьн явавиликай ва зинадикай яргъа хьухь. ТахьайтIа инсанрин арада чи ата-бубайрин девирда тахьай хьтин азар пайда жеда. Ам лагьайтIа, тIегъуьн хьиз чкIида ва адаз дарман жагъидач»
Амма виликамаз Пайгъамбарди (салам ва салават хьуй адал) авур хабар кваз кьун тавуна инсанар Аллагьдиз аси хьана.
Мухаммад Пайгьамбар(саляЛлагьу аляйгьи ва саллям)
Ругуд лагьай аял
ТIвар: Абдуллагь (ТIаййиб, ТIагьир)
Бубадин тIвар: Абдуллагьан хва Мугьаммад (салам ва салават хьуй адал).
Дидедин тIвар: Хувайлидан руш Хадижа .
Хайи чка: Мекке.
Кьейи чка ва вахт: Мекке, пайгъамбарвилин пай гудалди (гъвечIизмаз кьена).
Уьмуьрдин яргъивал: Йисалай тIимил.
«Аллагь исятда квел машгъул ятIа?»
Лугьузвайвал, са сеферда Византиядин пачагьди мусурманриз пуд суал гун патал, Багъдаддиз вичин чархачи рекье тунай. Шегьердив агакьай чархачиди, вичин гьакимдин патай хабарар гваз атанвайди, халифдив агакьарун тIалабна. И кIвалах чир хьайи мусурманрин гьакимди чархачи вичин патав ахъаюн эмирна.
Халифдин кIвализ гьахьай чархачиди, вичиз мусурманриз гудай четин пуд суал авайди малумарна. Гьакъикъатда, ада гьа и жуьреда вири мусурман жемятдиз эвер гузвай.
Пайгъамбардин (салам ва салават хьуй адал). мискIиндикай 14 итижлу гьакъикъат . Часть 2
3. И мискIинда авур ибадатдин суваб артух я Пайгъамбардин (салам ва салават хьуй адал) мискIинда авур са капI, муькуь мискIинра авур 1000 кпIунив (бязи алимри ам 10 000 кпIунив) гекъигзава. Гьа и мискIинда авур кпIунай гузвай пишкеш са шумуд сеферда артух жезва. Меккада авай Аль-Гьарам мискIин квачиз, амай са мискIиндинни лайихлувал Мединада авайдав агакьдач. Ал-Гьарам мискIиндин лайихлувал 100 сеферда адалай артух я.
Аллагьдин Расулди (салам ва салават хьуй адал) лагьана: «Пайгъамбардин (салам ва салават хьуй адал) мискIинда авур капI, Кябедин мискIин квачиз, амай мискIинра авур кпIарилай 1000 сеферда хъсан я»
Веси
Пайгъамбарди (салам ва салават хьуй адал) лагьана:
«Веси тун тавуна кьейи инсандивай амай кьейибурухъ галаз рахаз жедач».
Асгьабри адавай Дувандин югъ алукьдалди кьейибур чеб-чпихъ галаз рахазвани лагьана суал вугайла, Расулуллагьди (салам ва салават хьуй адал) жаваб гана: «Кьейибур сад-садахъ галаз рахани ийизва ва мугьмандизни физва. Заз ахварай женнетда авай кьве дишегьли акуна. Абурукай сад рахазвай, муькуьди ваъ. За рахазвай дишегьлидивай жузуна: «Вучиз муькуьди рахазвач?» Ада жаваб гана: «Ада веси тунач, гьавиляй адавай Дувандин югъ алукьдалди рахазни жедач».
Ислам ва ахварар
Ахваррин месэла ва абуруз баян гун, эдеблу крарикай я. Сад лагьайди, ахварар, - им гьар низ хьайитIани ахъай тийидай, кьетIен гьал авай, гзаф хци шей я. Кьвед лагьайди, ахвариз баян гуз анжах дуьз рекьел алай, текбир инсанривай алакьзава, гьеле гьакъикъат гьикI ятIа, анжах тек са Аллагьдиз чизва.
Исламда ахварар пуд жуьре ава: гьакъикъи ахварар (рагьмани); ахварар ва къанажагъдилай къеце тирбур (нафсани); шайтIандин патай ахварар (шайтIани).
Пайгъамбардин (салам ва салават хьуй адал). мискIиндикай 14 итижлу гьакъикъат
Къенин юкъуз мискIиндин комплекс, ачух жедай къуббадалди кIевнавай 27 кьилин майданрикай ибарат я. Идахъ галаз санал абур кIевир ва ахъа жедай чIавуз гьич са ванни ийизвач. И мискIиндиз 14 хас лишан ава:
1. МискIин эцигдай чка деведи хкянава ва ам кьве етимдин чил тир. Мугьаммад Пайгъамбар (салам ва салават хьуй адал). Мединадиз куьч хьайила, адан агьалийриз гьар садаз ам вичин кIвале амукьна кIан хьана. Анжах Пайгъамбарди (салам ва салават хьуй адал). лагьана:
«Рехъ це зи деведиз, вучиз лагьайтIа, ам Аллагьдин эмирдалди физва».
Шукур – няметар артух хьунин себеб
ГьакIни инсандиз вичиз Аллагьди, ганвай няметар ва хъсанвилер вахчунани кIанзавач. Няметар хуьдай ва генани артухардай къайда за квез чирдани? Ам шукур авун я. Ибур зи гафар туш. Чилеринни цаварин Халикьди Вичин пак тир Къуръанда гьакI лагьанва (мана):
«Эгер куьне квез ганвай няметрин (хъсанвилерин) патахъай шукур ийиз хьайитIа, За квез генани гзаф (хъсанвилер) гуда, абур артухарда»
(«Ибрагьим» сурадин 7-аят).
Мухаммад Пайгьамбар(саляЛлагьу аляйгьи ва саллям)
Вад лагьай аял
ТIвар: Умму Кульсум.
Бубадин тIвар: Абдуллагьан хва Мугьаммад (салам ва салават хьуй адал).
Дидедин тIвар: Хувайлидан руш Хадижа.
Хайи чка ва вахт: Мекке, гьижра жедалди 19 йис амаз.
Некягь авур чка: Ам кьве гъуьлуьз фена, Меккеда ва Мединада гьижрадин 3-йисуз.
Гъуьлуьн тIвар: Сад лагьай итим: Абулагьабан хва Утайбат, ам кафир яз кьена.
КапI – Женнетдин куьлег
Шагьада гъайидалай кьулухъ, яшар тамам хьанвай къанажагълу гьар садан хиве авай Исламдин кьилин шартI, капI авун я. КапI авун - им Аллагьдихъ ягъазвай ва Адаз ибадатзавай са лишан я. Икьван гагьда хьайи умматризни капI авай, амма абуруз килигай чи умматдин тафаватлувал йикъа вад сеферда авун я.
Пак тир Къуръанда Аллагь Таалади лугьузва (мана): «Инсанар ва жинерар За халкьар авунин себеб, Заз ибадатун я» («Зарият» сура, 56-аят).
Инсан яна кьин еке гунагь я!
Инсанар диндивай яргъа хьуниз килигна алай ватхунда гзаф ягъунар, кьиникьар жезва. И кардизни гьар жуьредин себебар ава: сиясат, пул-девлет, къуллугъ, динда ягъалмиш хьанвай дестеяр. Инсан яна кьин бязибуруз тIветI кьейидайни туш, адетдин кIвалах хьанва. Ислам динда лагьайтIа, инсан яна кьин виридалайни зурба гунагьрикай сад я. Сад лагьай еке гунагь Аллагьдиз тай гун (ширк) ва кьвед лагьайдини тахсир квачир мусурман яна кьин я. Инсандиз неинки чарадан гьакI вичин чандизни зарар гудай ихтияр авач!
Къуръанда Аллагь-Таалади лагьанва: «Тахсир квачир са кас яна кьин вири инсаният кьейи мисал я». Яни гьакьван еке гунагь жезва.
Нежес ва адакай михьи хьун
Пиянарзавай гьар са шей, бедендай акъатзавай вири чиркер, иви, ирин, экъуьчунар, балугъ ва цIицI квачиз кьенвай вири гьайванар, чан алай гьайвандикай атIанвай са кIус (тIуьниз ишлемишуниз ихтиярар ганвай гьайванрин чIар ва йис квачиз), кицI, вак, тIуьниз ишлемишунал къадагъа алай гьайванрин нек, ибур вири нежесрик, яни чиркерик акатзава.
Эгер кьеженвай кицIихъ ва вакIахъ, я туштIа жуван гъил кьеженваз абурухъ галукьайтIа, са сеферда михьи накьв кутуна ва ругуд сеферда михьи цел чуьхуьн хъийида. НекIедилай гъейри са шейни тагузвай таза эркек аялдин цвар фейи чкадиз цин стIалар хъчирайла бес жезва. Амма руш аялдин цвар фейи чка чуьхуьн хъийида.