Пак гьадисайрай къачунвай насигьатрин кIватIал
13-лагьай насигьат
Виридалайни ЧIехи тир Аллагьди лугьузва: «Эй Адаман хва! Гьевесрин гару ва (нефсиниз кIан хьайи) къариб (кьезил) мурадри гьикьван гзаф чирагъар хкадарнатIа килиг, кьуру дамахри, фурсари гьикьван инсанар чIурнатIа килиг, девлетди рекьяй акъуднавай гьикьван девлетлуяр аватIа килиг, кесибвили чIурай гьикьван гзаф кесибар аватIа килиг! Гьикьван гзаф авамар ава – авамвили чIурай, гьикьван гзаф алимар ава – чирвилери чIурай, гьикьван сагъбур ава – хъсан кефийри, дамах-чагъвили чIурай. Эгер ибадат ийизвай яшлубур, Аллагьдиз муьтIуьгъ тир жегьилар, хурухъ галай аялар ва чIурара авай гьайванар авачиртIа, са шакни алачиз, За куь кьилел алай цав ракьунди, чуьл баябанди ва чиликай руьхъ ийидай, За квез цаварилай са стIални марф ракъурдачир, чилин винел са шейни экъечIтийидайвал ийидай ва гзаф кьадардин азиятар ракъурдай».
Гъуьлуьк квачир дишегьлидиз рангар ядай ихтияр авани?
Дишегьлидиз чара итимрин вилик рангар алаз экъечIдай ихтияр авач ва гьакI куьчедиз экъечIдай ихтиярни.Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) насигьат
Пайгъамбардиз (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) салаватар кIелун гзаф тарифлу амал я. Чна кIелайсалават Дувандин юкъуз чун патал къутармишвал жеда. Мугьаммад Пайгъамбардиз (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) салаватар кIелун патал Аллагьди чаз эверзава. Къуръанда лугьузва (мана): «Гьакъикъатда, Аллагьди ва Адан малаикри Мугьаммад пайгъамбардиз салаватар гъизва, я инанмиш хьанвайбур, куьнени салаватар гъваш ва саламар гуз чалишмиш хьухь» («аль-Агьзаб» сура, 56-аят).Ахцегь Магьарам (Аллагь вичелай рази хьурай)
Алим ва шаир Магьарам-эфенди (гъилин ктабра ам Магьарам-эфенди ал-Ахты яз гьатнава) XVIII-асирдин кьвед лагьай паюна яшамиш хьана. Салаватдихъ галаз атай куьмек
Имам Нававиди гъайи яхцIур гьадис
.jpg)
Гьадис 23
الحديث الثالث والعشرون
"االطهور شطر الإيمان"
عَنْ أَبِي مَالِكٍ الْحَارِثِ بْنِ عَاصِمٍ الْأَشْعَرِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ "الطَّهُورُ شَطْرُ الْإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ تَمْلَأُ الْمِيزَانَ، وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ تَمْلَآنِ -أَوْ: تَمْلَأُ- مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ، وَالصَّلَاةُ نُورٌ، وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَك أَوْ عَلَيْك، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو، فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا".رَوَاهُ مُسْلِمٌ .
Абу Малика Аль Хариса Ибн Асима Аль Аш'аридин (Аллагь рази хьуй) гафаралди агакьарна:
Пайгьамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) лагьана:
РАМАЗАНДИН ВАЦРА СИВ ХУЬНИН ЛАЙИХЛУВИЛИКАЙ ГЬАДИСАР
1) Умар ибн аль ХатIабалай (Аллагь рази хьуй) лагьанва:
Пайгьамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) лагьана:
«Ислам - им Сад Аллагьдилай гъейри мад илягь авачирдан, Мугьаммад Пайгъамбарни Аллагьдин Расултирдан гьакъиндай шагьидвал авун лагьай чIал я; идалай гъейри Исламди капI авун, закат гун, Рамазанд вацра сивер хуьн ва Байтуллагьдин (Кябедин) патав Гьяждал фин ферз яз гьисабзава».
СИВ ХУЬН ТАВУНАЙ ГУНАГЬ
1) Тирмизиди, Насаиди, Абу Давуда Абу Гьурайрадила ( Аллагь рази хьуй ) Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) гьадис агакьарна:
«Шариатди кьабулдай себеб авачиз Рамазандин вацракай са югъ сив хуьн тавуна тур инсандивай ам вичин амай уьмуьрда сивер хвейитIани, эвез ийиз жедач».
И гьадисдин мана ам я хьи, амай уьмуьрда сивер хуьн хъувуртIани, Рамазандин са йикъан суваб адаз хъжедач. Им чна ахъа хьайи сивер хуьн хъувуна кIандач лагьай чIал туш.
ТIУЬН НЕДАЛДИ ДУЬА КIЕЛУН
ТIуьн недалди вилик “Бисмиллягьи-ррахIмани-ррахIим” лугьун ва хвейи сив кьабулрай лагьана,махсус дуьа кIелун:СИВ ХУЬЗВАЙ ИНСАНДИЗ МЕСЛЯТ КЪАЛУР ТАВУНВАЙ АМАЛАР
Сив хуьзвай инсандиз меслят къалур тавунвай амалар:
1) Сив хкудун кьасухдай кьулухъ вегьин. Амма мугьмандал вил алаз, гьакIни сив хкуддайла недай шей авачиз хьайитIа, кьулухъ вегьидай ихтияр ава.
2) Кендирагъ жакьун. Вучиз лагьайтIа ам жакьвайла тфу арадал къвезва ва ам гадаруниз мажбур жезва, ам гадарайла инсандиз яд кIа жезва, нагагь ам туькъуьнайтIа сив хкатда.
3) Гьазурзавай тIуьникай дадмишун, кьел кватIа килигун. Амма ашпаздиз тIуьнин тIям чирдайвал адакай дадмишдай ихтияр ава, вучиз лагьайтIа им важиблу кIвалах я. И арада тIуьнин са тIимил кьванни кIусар къенез фейитIани сив хкатда.
СИВЕР ХЬУЬДАЙЛА СУННАТАР
Сивер хуьдайла кьиле тухун хъсан яз гьисабзавай суннат крар:
1) Геж тавуна вахтунда сив атIун, яни гъетрен купIунин вахт хьанмазди.
2) ТIуьн недалди вилик “Бисмиллягьи-ррахIмани- ррахIим” лугьун ва хвейи сив кьабулрай лагьана, махсус дуьа кIелун.
3) Экуьнахъ, вахтунда къарагъна фу тIуьн (сугьур).
4) Сив хвейибуруз нянихъ тIуьн гун (ифтIар).
5) Мез тапаррикай, буьгьтенрикай, гьуьжетрикай, маса касдикай чIурукIа рахуникай, хийирсуз рахунрикайни герек авачир гафарикай хуьн. Аллагь Тааля куранда лагьана (мана): «Тапарриз яб гузвайбур къадагъа шей незвайбур я»
СИВ ХЬУН АТIУЗВАЙ ГЬЕРЕКАТАР
Сив хьун атlузвай гьерекатар им я:
1) ТIуьн ва хъун.
Экуьнилай, яни экуьнин капI алукьунин вахтунилай, та рагъ акIидалди, яни гъетрен капI жедалди, тIуьникай ва хъуникай акъвазун лазим я. Идалайни гъейри, инсандин бедендин тIебии тIвеквенрай (сивяй, нерай, япарай, вилерай, вилик ва кьулухъ патан менфезрай) къенез са затI ракъурун къадагъа я. Месела; япарай къенез яд фидайвал авуна кIандач, пIапIрус чIугуна кIандач ва икI мад.
СИВ ХУЬНИН РУКНУЯР
Сив хуьн дуьз (трус) хьун патал са бязи чарасуз арканар амал авуна кIанда:
1) Ният авун.
Ният авун Аллагь-Таала рази хьун патал рикIе сив хуьдай ният хьун ва жезмай кьван ван алаз лугьун чарасуз я. Месела, ният авунин тахминан тегьер ихьтинди я: "БисмилЛагьи-р-рахIмани-р-рахIим. Ният ийизва за алай йисан Рамазандин вацран пакадин йикъан ферз тир сив хуьниз Аллагь патал!"
Имам Шафиидин мазгьабдалди ният сив хуьдалди гьар юкъуз авуна кIанда. Ам рагъ акIайдалай экъечIдалди авай вахтунда мус хьайитIани авуртIа жеда.
СИВ ХУЬНИН ШАРТlАР
Рамазандин вацра ферз тир сив хуьн чарасуз я:
1) Мусурмандиз (кафирди ва я муртадди хвейи сивер кьабулзавач).
2) Яшар бегьем хьанвайбуруз.
3) Акьул тамамбуруз.
4) Сагълам ва сив хуьн алакьза вайбуруз.
5) Дишегьли вацран кьилерикай ва аял хайидалай кьулухъ къвезвайбурукай михьи хуьн лазим я (вацран кьилер ва я аял хайидалай кьулухъ къвезвайбур авайла хвейи сив кьабулзавач).
