Къуръанда тIвар кьунвай емишар. Часть 2
ЦипицI: витаминрин гьамбархана «…Гьа и жуьреда Чна квез хурмайрин тарарикай ва ципицIрикай багълар цана, анра – куьн патал емишар бул я, куьне абурулай (шаддаказ) незва» («Аль-Муъминун» сура, 19-аят) – лугьузва Къуръанда.
ЦипицI витаминринни минералрин тIебиатдин гьамбархана хьиз, къиметлу емишрикай сад яз гьисаба кьазва. Адак 20-25% ивиди фад вичик фтIинзавай глюкоза ква, гьавиляй зегьметдин ва акьулдин кIвалахар гзаф гьалтзавай инсанриз ам гзаф хийирлу я.
Дуьа ийидай хъсан чкаяр ва вахтар
Дуьа кьабулда лагьана умудлу жедай чкаяр ава. Месела,
Кябе аквазвай чка,
Масжид аль-Гьарам,
Масжид ан-Набавий,
Масжид аль-Акъса мискIинрин къене,
«Аль-Ан’ам» сура кIелдай вахтунда Халикьдин кьве тIварцин арада,
Кябедал тIаваф ийидайла,
Дуьа виридалайни еке себеб я
Сад-садав агуднавай гъилин капашар хурудив кьван хкажна мусурманди, анжах вичиз ван къведайвал явашдаказ, са вуч ятIани лугьузва. Эхь, ада дуьа ийизва. А легьзеда лугьуз тежедай хьтин секинвал ва ислягьвал жеда. Вичин Халикьдихъ галаз рахун патал тIалабзавайдаз, садавайни манийвал ийиз жедач. Адаз жуван дердиникай, рикIе авай сирерикай лагьайтIа жеда, Аллагьдиз вири ван къвезва, тIалабзавайдан дуьа кьабулдайдак умудни ква.
Араб чIалал «дугIа» - им «тIалабун, тавакъу» лагьай чIал я. Пак тир Къуръанда Аллагь-Таалади лугьузва (мана): «Завай тIалаба, За квез жаваб гуда» («Аль- Гъафир» сура, 60-аят).
Чал чарасуз чан хкида!
Аллагьди Къуръанда лугьузва (мана): «Аллагьди куьн чепедикай яратмишна ва ажайиб набатат хьиз чилел тайинарна. Ахпа кьейидалай кьулухъ куьн Аллагьди чилиз рекье хутада, адалай кьулухъ куьн, чарасуз анай (Дувандин юкъуз) акъуд хъийида» («Нугь» сура, 17-18-аятар).
Инсандин бедендиз герек химиядин элементар ада, набататар ва гьайванрин як ишлемишуналди ам таъминарзава. Гьайванриз герек шейэр набататри гузва, набататриз – накьвади. Гьавиляй, 1934-йисуз советрин алим Виноградова, чилик кучуднавай инсандин мейит накьвадиз элкъвезвайди субутнавайвиляй адаз, Гьукуматдин премия гана. Химиядин элементрикай ибарат хьанвай инсандин беден, накьвадилай са акьван тафаватлу жезвач. Ам инсан накьвадикай авунвайди шагьидвалзавай илимдин мад са ачухун я.
Етим Эминан шиирар
ГЬИНАВА
Фагьумна за дуьньядин гьал: гила чи эхир хьана.
Гила гьикIда, эй мусурман, Куьредин хан гьинава?
Эхир-заман мукьвал хьайди гила чаз загьир хьана:
Эй, адалат шэр ийидай Мирзе-Гьасан гьинава?
Вaз Аллагьди рагьметар гуй, Умалат бег кьена хьи!
Мегьти бегдин эрчIи метIяй къара гуьлле фена хьи!
Аслан бегни есир хьана Урусатдиз гена хьи.
Гила гьикIда, эй мусурман, бес ca дуван гьинава?
Зи гъуьл – зи Женнет, я туштIа Жегьеннем я
- Подробности
- Категория: Мусульманка
- Автор: admin
Гьар са мусурман дишегьлидиз вичин гъуьл Женнет тирди чизва, анжах жуван гъуьлуьз гьикI гьуьрметда, адахъ галаз лайихлу араяр гьикI хуьда? Чун чи гъуьлерилай нарази вахтунда, бес чна делилар гьикI гъин? Са сеферда Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) патав са дишегьли атана ва лагьана: «Салам ваз, я Аллагьдин Расул (Аллагьдин салатни салам хьуй адал)! Зун ви патав дишегьлийри рекье тунва. Аллагь итимрин Агъа я ва гьакI дишегьлийрин Агъа, Адам итимрин буба я ва дишегьлийрин буба, вунни Аллагьди итимриз ва гьакI дишегьлийриз рекье тунва. ГьакI хьайила, итимар … женгиниз экъечIдайла, абуруз чпиз гьазурнавай пишкешдикай хабар ава. Чакай рахайтIа – дишегьлийрикай, чна гъуьлериз къуллугъзава ва кIвале ава, бес акI хьайила чи пишкеш гьихьтинди я?»
Ражаб – Аллагьдин варз
Гьуьрметлу мусурман стхаярни вахар, ингье мад чун рикI алай пак варцарихъ галаз гуьруьш хъижезва. Алатай йисан Рамазандин вацран ахъа хьайи сивер ам цIийиз алукь хъийидалди къаза хъувуна кIанда, шариатди кьабулдай уьзуьр (багьна) авачиз абур къаза хъувун тавуртIа, гунагь ва жерме къвезва. Ражаб вацра Рамазандин вацран сив къаза хъийиз хьайитIа, къазани сувабдин сив санал хвейитIа жеда.
Ният икI ийида: «Ният авуна за пакад юкъуз Рамазандин ферз къаза сивни Ражабдин сувабдин сив хуьниз Аллагь паталди».
Мусурманриз ислягьвилихъ ва дяведихъ галаз авай алакъа. Часть 2
Мана: «Гьинал гьалтайтIани абур терг ая, куьн абуру гьинай чукурнаватIа, куьнени абур гьанай чукура: темягь фин – кьиникьлайни бетер я! Абурухъ галаз къадагъа алай мискIиндин патав женг тухумир, та абуру анал квехъ галаз женг тухудалди. Эгер абуру квехъ галаз женг тухуз хьайитIа, абур терг ая: динсузрив агакьзавайди гьа им я!» («Аль-Бакъара» сура, 191-аят).
Мана: «Эгер абуру чеб хвейитIа, акI хьайила … бес Аллагь – гъил къачудай, мергьяматлуди я эхир!» («Аль-Бакъара» сура, 192-аят).
Мусурманриз ислягьвилихъ ва дяведихъ галаз авай алакъа. Часть 1
Мусурманрин юристрин зегьметрин бинеда, дяве малумарунин ва ам кьиле тухунин патахъай тайин тир къайдаяр ва асул фикирар ава. Абур исламдин гьукуматдиз амай гьукуматрихъ галаз авай тайин тир алакъаяр бинеда кьуна кхьенвайбур тир.
Алатай йисара «жигьад» лугьудай термин, гзаф вахтара дяведин къуват ишлемишун къалурзавай гаф тир. Къуръандин бязи аятра «жигьад», «дяве» лугьудай гафунин манада аваз къейднава, амма адаз генани гегьенш мана гузва. «Жигьад» лугьудай терминдикай «меккадин» аятра раханва (мана)
«Вуж чалишмиш жезватIа, ам вич патал чалишмиш жезва. Гьакъикъатда, Аллагь дуьньяйрихъ муьгьтеж туш»
Исламдин чIаваргандин варцарин мана
Мусурман чIаваргандин 12 варз
Мугьаррам – им Исламдин чIаваргандин сад лагьай варз я. Адан тIвар таржума авурла «къадагъа алайди», «къадагъа авунвайди» лагьай чIал я, вучиз лагьайтIа, йисан а вахтунда Аллагьди ягъунар ва дявеяр къадагъа авунва. Къуръанда лагьанва (мана): «Гьакъикъатда, Аллагьдиз варцар цIикьвед ава. Аллагьди цавар ва чил халкьар авурла Ктабда икI кхьенвай. Абурукай кьуд – къадагъа алайбур я. Дуьз дин гьа им я, акI хьайила жув патал адалатсуздаказ тухумир. Квехъ галаз мажусийри гьикI женг тухузватIа, гьа жуьреда куьнени абурухъ галаз женг твах. Аллагь – Аллагьдихъай кичIебурухъ галайди, чир хьухь!» («Ат-Тауба» сура 36-аят).
ТIветI: адан са лувунал азар ала, муькуьдал - дарман
Мукьварал австралийви алимри авур ачухунрин нетижайри, анжах виридаз чизвай гьакъикъат чаз къейд ийизва – «Вири цIийивилер, им хъсандиз рикIелай алуднавай куьгьнеди я». Виридакай галай-галайвал.
Къенин юкъуз илимди саки 50 000 жуьре зегьерлу гьашаратар винел акъуднава. Идахъ галаз санал, мукьвал-мукьвал абурукай гзафбур хаталу азарар ва вирусар санай-саниз тухудайбур я. Сиднейда авай Австралиядин Макуэри университетдин алимри-пешекарри адетдин кIвалин тIветIер ахтармишайла, гьа чпи санай-саниз тухузвай зарарлу бактерийриз чпи-чпиз дарман арадал гъидай алакьун авайди, икьван гагьда илимдиз малум тушир. Гьар гьикI ятIани, сифте мусурманриз 1400 йис идалай вилик а кардикай хабар авайди, чавай инанмишвилелди лугьуз жеда.
Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) мискIиндикай 14 итижлу гьакъикъат. Часть 5
11. МискIинда авай сифте минбар хурмад тарцин кIанчI тир. МискIин эцигна акьалтIарайдалай кьулухъ, Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), ана вязер кIелиз башламишна. Сифте вахтара Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), хкаж хьана вязер кIелдайла, минбардин везифаяр хурмад тарцин кIанчIуни кьилиз акъудзавай. Идан гьакъиндай имам аль-Бухариди гъанвай гьадисда лугьузва: Абдуллагьан хва Жабира лагьана: «Сифте вахтара мискIин хурмад тарцин дестекри хуьзвай ва Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), адан са кIанчIунал хкаж хьана вязер кIелдай. Адалай кьулухъ адаз чIехи минбар гьазурна. Са сеферда ам адал хкаж хьайила, чаз руфунал залан деведин хьтин ван хьана. А ван секин жезвачир та, Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал), хурмад тарцин кIанчIунив агатна адал гъил эцигдалди, ахпа ам секин хьана».
Къуръанда тIвар кьунвай емишар
Емишар битмиш хьунин гьалди, абурук квай гзаф кьадардин витаминри ва минералри гьелбетда, инсан дерин фикирра твазва. ГьикI адетдин чилин чкалдин яцIай тарар, ахпа емишар экъечIзаватIа фикир це, абурун къешенг атир, дад ва ранг гьич са зеррени чIулав накьвадиз ухшар туш. Набататри чиляй чарасуз ва инсандиз хийирлу шейер къачузва. Аллагьди чилел алай вири набататар ва рангар гьа жуьреда гуьрчегдаказ туькIуьрнава хьи, абуру чарасуз инсандин руьгьда шадвилин ва ашкъивилин гьиссер куькIуьрзава. Гзаф жуьреба-жуьревал авай гьейранардай набататрин алем хьунухь, им гьелбетда Аллагьдихъ сергьят авачир ЧIехи акьул авайдан шагьидвал я. Чаз амукьзавайди а гуьрчегвал акун ва адакай фикирун я. Чаз ихьтин къешенг уьмуьрдин лезет ганвай Адаз шукур хьуй!
Ирид хуьруьн къази хьайи Етим Эминан шиирар
НЕФСИНИЗ
Я нефс, вун заз хьана душман, иблисдив дуствал ава ви,
Акваз-акваз алдатмишдай душмандив хуш гьал ава ви;
На рикIел гъваш, чIулав чилик ca дар мичIи кIвал ава ви,
Гьа дар кIвализ гьазур авур вуч хъсан амал ава ви?
Нa хиялда, и дуьньяда ажалдиз мажал ава ви.
Нефес тамам хьайила, гьич ca гьиллени ваз амукьдач.
Гьа вахтунда гьич ca касди я гъил, я пел кьаз амукьдач.
Мез сивин къава акIана, гьич ca чIал рахаз амукьдач.
Руьгь акъатна, кьейилахъди гьич садаз акваз амукьдач.
На рикIел гъваш: рекьидайла вилелай фир сел ава ви.
