Завай жува авур кпIунин суваб зи мукьвабурун руьгьериз бахш авуртIа жедани?

«Ианату тIалибин» ктабда лугьузвайвал, мусурмандиз вичи авур кпIунай (ферз ва я сунна) адаз хьайи хьтин суваб (мисли) вичин мукьвабурун ва гьакI вири мусурманрин руьгьериз бахшдай ихтияр ава. Ам абурал агакьни ийида («Ианату тIалибин» гьашияту «Фатгь аль-муин»).

РикIелай алатна, парталдал нажас алаз капI авуртIа, вуч жеда?

Бедендал, парталрал ва я капI ийизвай чкадал нажас (чирк) алаз капI ийидай ихтияр авач ва ам кьабулни ийизвач. Эгер рикIелай алатна нажас алаз капI авуртIа, рикIел хтанмазди, а чка нажадикай чуьхвена капI цIийи кьилелай (эвез) хъувун лазим я. Эгер капI вахтунай акъатнаватIа, ам къаза хъувуна кIанда
(«Мингьажу-тI-ТIалибин»).

ТIазвай чкадал гъил эцигна кIелдай дуьа ава лагьана заз ван хьанай. Квевай а дуьа газетдиз акъудиз жедани?

Гьакъикъатдани Мугьаммад Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) са гьадисда икI лагьанва: «Эгер ви  бедендин са чка тIазватIа, а чкадал гъилин капаш эцигна пуд сеферда «Бисмиллягь» ва адан гуьгъуьнай ирид сеферда
أَعُوذُ بعِِزَّةِ الله وَ قُدْرَتهِِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ وَ أُحَاذِر
«АгIузу бигIиззатиллягьи ва къудратигьи мин шарри ма ажиду ва ухIазир» «За Аллагьдин зурбавилелди ва къудратдалди тIалабзава зун хуьн за гьиссзавайдакай ва мукъаятвал ийизвайдакай» 

Заз са четин месэла ава. Заз пехилвиликай гьикI азад жедатIа чизвач… гьавиляй, ам гьиссдайла зак секинсузвал акатзава… Саналди пехилвал ва секинсузвал гьиссзава… ам акьван четин я хьи! ГьакIни такабурлу- вал… захъ ам аватIа заз чидач… ятIани зун секинсуз

Алимдин жаваб:
Пехилвал чIехи гунагьрин дережадик акатзава. Пехилвал ийизвай инсандин гунагь зурба я, вучиз лагьайтIа ада Аллагьдин къарардал разисузвалзавайди хьиз я. Къуръанда Аллагьди Вичин лукIар пехилдан амалар дуьз туширдан гъувурда тун патал, абуруз тугьметар авуналди лугьузва (мана): «Яраб абуру Аллагьди Вичин жумартлувилелди абуруз ганвайдал пехилвалзаважал?!»

Пак гьадисайрай къачунвай насигьатрин кIватIал

14-лагьай насигьат

Виридалайни Виниз тир Аллагьди лугьузва:

«Эй Адаман хва! Куьн Захъ гьикьван муьгьтежзаватIа, гьакьван кьадардин Зав мукьва жез чалишмиш хьухь. Жегьеннемдин цIун азиятар эхдай къуват ва сабур квехъ амай кьван кьадардин (вахтунда) Захъ яб гумир. Куь яргъал фенвай уьмуьрдиз, геж жезвай ажалдиз, квев вуганвай ризкьидиз, несибдиз ва чинебан гунагьриз килигмир. «Адалай гъейри, вири халкьнавай затIар рекьида, эхиримжи къарар Адав гва ва Адан патав куьн хуькведа»[1].

Имам Нававиди гъайи яхцIур гьадис

25- гьадис

Абу Заррдин (Аллагь рази хьуй) гафаралди агакьарна: Асгьабри Расулюллагьдиз (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) лагьана: 

«Я Расуляллагь! Девлетлуйриз вири хъсанвилер гузва: абуру чна хьиз купIар ийизва, чна хьиз сивер хуьзва ва чпин артух хьайи девлетрикай садакьаярни гузва. Ада (Пайгъамбарди ) лагьана: "Бес квезни Аллагьди садакьа алудиз жедай затIар ганвачни? Гьакъикъатда: гьар са Тасбигь (Субгьаналлагь) - садакьа я, гьар са Такбир (Аллагьу Акбар) - садакьа я, гьар са Тагьмид (Альгьамдулиллягь) - садакьа я, гьар са Тагьлиль (Ля илягьа илляллагь) - садакьа я, къени кар авун - садакьа я, чIуруди негь авун - садакьа я, жуван папахъ галаз месин алакъада хьун - садакьа я". Абуру лагьана: "Я Расуляллагь! Чакай сада гьевес кьилиз акъудайла (жуван папахъ галаз), гьадаз хъсанвилер багъишдани?" Ада лагьана: "Гьарам крар ийизвайдаз жаза гудайди я, тушни? Гьа икI, гьалалдин крар ийизвайдаз хъсанвилер багъишда».

Абу Бакр ас-Сиддикь Часть 3

Чан гьайиф татун
Са женгиниз гьазур жедай чIавуз Абу Бакр (Аллагь рази хьуй) чандилай гъил къачунин вини дережадив агакьна. Вичин девлет вири гайи чIавуз адавай хабар кьунай: «Вуна ви хизандиз вуч тунва?» Ада жаваб гана: «За абуруз Аллагь ва Адан Пайгъамбар  (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) туна, гьабур бес тушни мегер?» Гьакъикъатда, и чIехи касди вичин чанни девлет Аллагьдин рекье гана, Аллагь патал кIвалахна, гьам себеб яз гзаф ксариз гьидаят атана. Абурун арадай тIварван авайбур ибур я: Усман ибн Аффан, Зубайр ибн Аввам, Абдурагьман ибн Ауф ва Саъд ибн Абу Вакъкъас. Билял Гьабашидал зулумар тухудай чIавуз, ада ам пул гана азад ийиз тунай. Абу Бакра (Аллагь рази хьуй) гьич са куьнизни килиг тавуна Шариатдин истемишунар кьилиз акъуддай. Вич халиф тир вахтунда закят тагузвай са таифадал ам кьушун гваз фена.

Мехъерихъ галаз алакъалу 6 Сунна

Гьар садаз вичин хизан чешнелуди хьана кIанзава. А мурад кьилиз акъатун патал чна агъадихъ гъанвай Суннайрал, яни Мугьаммад Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) къалурнавай меслятрал амал авун лазим я:
 
1. Мехъер кьиле тухузвай чка ва тухузвай къайда гьалалдин асул бинедихъ галаз кьуна кIанда. Мехъерин финиф вири рази жедайвал тухвана кIанда, гьа са вахтунда гьар са гьарам шейиникай магьрум хьун лазим я.

Сусаринни къарийрин алакъаяр чими хьун патал Часть 2.

5. Сифте чIавалай башламишна куь ва къаридин арада мензил тур. Санал яшамиш жез башламишай гьа сифте йикъалай адаз куь территориядиз, куь уьмуьрдиз ва куь руьгьдиз рехъ ганвайди куьн я.
 
6. Гъуьлуьз садрани вичин диде-бубадикай пис рахамир. Иллаки дидедикай. Хва патал диде – гьамиша дишегьлидин акьалтIай жуьре я. Куьн патал ам – къари я, амма гъуьл патал – диде. Адаз ам гзаф кIан я. Бес зи хвани чIехи жезва хьи, гьавиляй зазни, аквадай гьалда, са чIавуз зунни жуван хциз гьа жуьреда кIан хьана кIанда.

КIвализ запабар авунваз хьайитIа...

Алай вахтунда зи яш 21 йис я. Ам гунагь тирди чизва, амма ятIани гьа и йикъара жуван хсуси уьмуьрдихъ галаз алакъалу са бязи месэлаяр чирун патал, за фалчидал кьил чIугуна. Вуч ятIани яшар хьанва, гъуьлуьз фена жуван хизан тешкилиз кIанзава. Михьидаказ инанмиш хьун, гьелбетда, жедай кар туш, амма ада физвай гьалдикай лагьана. Ада зи уьмуьрда хьайи некягьдин рахунрикай ва ам бегьем кьилиз акъат тавурдакай суьгьбетна, зи уьмуьрда гьакI хьунни авуна. Вири Аллагьдин патай я лагьана яшамиш жезва ва Ада заз диндар гъуьл гудайди умудлу я. Генани ада лагьана, гуя чна кIвал къачудалди вилик адаз запабар авунвай ва ам алудна кIанзава ва гъуьлуьз фин патал сабаб кхьин хъувуна кIанзав. 

Сусаринни къарийрин алакъаяр чими хьун патал

1. Хъсан къари гьакъикъатда яргъал яшамиш жезва. Куь хизандин уьмуьрда садни гьахьна кIанзавач. Меслятар це – буюр. Анжах алкIурун ваъ. Квез ва куь гъуьлуьз такIан жуьреда яшамиш жез мажбурун дуьз туш. Яргъал хьайила, алакъаярни лап хъсан ва чими яз амукьзава. Садаз муькуьдан нукьсанар такун, абурухъ галкIун тавун ва жуван къайдайралди яшамиш жез мажбур тавун.

Абу Бакр ас-Сиддикь часть 2

 

Абу Бакран кьетIен ерияр
Аллагь кIанивиляй, Адахъай кичIевиляй ва Аллагьдин Пайгъамбар (Аллагь рази хьуй) кIанивиляй ам гьамиша пашманвиле жедай. Ада йифер суждада аваз акъуддай, экв жедалди вилерилай навгъ авахьиз ада Кябедин экуьни хьиз нур гудай. Аллагь-Тааладин гьич са лукIразни адаз хьтин кьетIен ерияр ганач. Абу Бакраз (Аллагь рази хьуй) гьакъикъатда Шариат, Къуръандин деринвал чир хьана.

Мамрач Къазанфарбег

Алим ва шаир Зулфикъаров Къазанфарбег 1843-йисуз Куьре округдин Мамрач хуьре дидедиз хьана. Ада Вини Ярагъдал Гьажи Исмаил-эфендидин медресада кIелна, илимрин дибар ва РагъэкъечIдай патан чIалар чирна.
Къазанфарбега лезги чIал ахтармишзавай урус алим П. К. Услараз, таржумачи яз, еке куьмекар гана. И карди адаз сад лагьай лезги азбука кхьидай мумкинвални гана: лезги букварь 1871-йисуз Темир-Хан-Шурада «Куьредин абжуз» тIвар алаз печатдай акъатна. Им Усларан алфавитдал акъатай сад лагьай лезги ктаб я. П. К. Услара Къазанфарбеган алакьунриз еке къимет гана. 

Абу Бакр ас-Сиддикь

Абу Бакр (Аллагь рази хьуй) зурба кас я, адакай Аллагьдин Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал)  икI лагьанай: 
«Пайгъамбаррилай алатайла, Абу Бакралай лайихлу кас хьайиди туш». 
Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) адалай мадни гзаф кьадар тарифар авунай.  Ам диндин къеле я. «Эгер терездин са хилевири ксарин дин, муькуь хилени Абу Бакран дин эцигайтIа, Абу Бакран пад залан жеда», - лугьудай Мугьаммад Пайгъамбарди (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) 
Лезгинский исламский просветительский портал